Pazarlamanın Gelişimi: Pazarlama 1.0, Pazarlama 2.0 ve Pazarlama 3.0

                        

Pazarlama 1.0 sanayi devrimiyle birlikte başlamıştır. Bu dönemde teknolojinin merkezinde endüstriyel makineler yer almaktadır. Ürünler oldukça basit olup kitlesel bir pazara sunulmak üzere tasarlanıyorlardı. Hedef, standartlaştırmak  ve büyük ölçekte üretim yapmaktı. Böylece üretim maliyeti, dolaysıyla ürünün fiyatı düşecek ve mallar daha çok sayıda kişiye ulaşabilecekti.
Henry Ford'un Model T otomobili bu stratejiyi en iyi şekilde özetliyordu: "Her müşteri, istediği renkte bir arabaya sahip olabilir, tabii renk siyah olduğu sürece". Pazarlamanın fonksiyonu fabrikanın ürünlerini, onları alacak herkese satmakla ilgiliydi. Pazarlama işlem yönemliydi ve nasıl satış yapılacağına odaklanmıştı. Pazarlama 1.0 yaklaşımı ürün merkezli evreydi.

Pazarlama 2.0 günümüz enformasyon çağında ortaya çıktı; bu çağın merkezinde enformasyon teknolojisi bulunuyor. Artık pazarlama o kadar da kolay bir iş değil. Bugünün müşterileri bilgi açısından çok donanımlı ve birçok benzer ürünü kolaylıkla birbirleriyle kıyaslayabilecek durumda. Ürün değerini beliryen müşteridir. Müşterilerin tercihleri de birbirinden çok farklı. Pazarlamacılar pazarı bölümlere ayırmak ve özgül bir hedef pazar için üstün bir ürün geliştirmek zorunda. Ne yazık ki, tüketici merkezli yaklaşım olan Pazarlama 2.0, örtük olarak müşterilerin pazarlama kampanyalarının pasif birer hedefi olduğunu kabul eder. Pazarlama 2.0 ile pazarlama daha ilişki yönelimli hale gelmiştir, amaç tüketicinin tekrar gelip daha fazla satın almasını sağlamaktır. 

Pazarlama 3.0 ile birlikte değere dayalı pazarlama çağına girmiş bulunmaktayız. Pazarlama 3.0'ın merkezinde insan vardır. İnsanları sadece tüketici olarak görmek yerine, onlara artık aklı, kalbi ve ruhu olan insanlar olarak yaklaşılmaktadır. Günümüzdeki tüketiciler seçtikleri ürün ve hizmetlerde sadece işlevsel ya da duygusal tatmin aramamakta, insan ruhunun tatminini de aramaktadırlar. Pazarlama 3.0'ı uygulayan şirketler daha büyük misyon ve vizyona ve   daha büyük değerlere sahiptirler. Pazarlama 3.0 pazarlama kavramını insan özlemleri, değerleri ve ruhu düzeyine çıkarmaktadır. Pazarlama 3.0 tüketicilerin öteki ihtiyaç ve umutlarının asla göz ardı edilmemesi gereken bütünsel insanlar olduğuna inanır. Pazarlama 3.0'ı ortaya çıkaran en büyük kuvvet yeni dalga teknolojidir. Yeni dalga teknoloji ucuz bilgisayarlar, cep telefonları, düşük maliyetli internet ve açık kaynaktan teşekkül etmektedir. Ayrıca yeni dalga teknolojiyi mümkün kılan unsurlardan biri de sosyal medyanın yükselişidir. Pazarlama 3.0 ile birlikte tüketiciler şirketin ürün geliştirmesine ve iletişimine katılmaya teşvik edilmektedir.

Kaynak: Pazarlama 3.0 Philip Kotler vd.,  Optimist Yayınları.